Ngày 20 /12/1968, 3000 lính Mỹ đóng ở Đồng Dù phản chiến, cùng lúc này hơn 1000 công nhân và lao động làm tại đây (phần lớn là dân Củ Chi) đã tổ chức bãi công để tỏ lòng ủng hộ cuộc phản chiến của binh sĩ Mỹ.

            Cuối tháng 12/1968 du kích Phú Hòa Đông và Trung An I từ trong ấp chiến lược đánh nguợc trở ra 1 tốp lính Mỹ ở ngoài bưng. Bị tấn công bất ngờ, 10 tên Mỹ bỏ mạng, còn hai tên khác chạy trốn.

            Cùng với thắng lợi của lực lượng vũ trang, phong trào quần chúng cũng phát triển rầm rộ. Cuối năm 1968 nhiều nơi ban đêm quần chúng đốt đuốc bao vây đồn, bót địch, điển hình là xã Phú Hòa Đông, Tân Thạnh Tây, Hòa Phú. Phong trào binh vận cũng phát triển, bà con kêu gọi con em mình trở về như ở Trung An. Đồng bào ở các xã Bình Mỹ, Phước Vĩnh An, Tân Thông Hội cũng đấu tranh sôi nổi.

            Sau này, dù địch có gom được dân vào ấp chiến lược, nhưng chúng không kềm kẹp được, vì nhân dân có sự lãnh đạo của chi bộ mật, phong trào đấu tranh của phụ nữ lên rất mạnh. Ta có phá ấp chiến lược cũng bằng cách mới, với phương pháp bám trụ, có nghĩa là khi đồng bào nổi dậy phá ấp chiến lược xong thì chốt lại, địch vào nhân dân ta rút ra né, còn lực lượng vũ trang bám lại đánh, giặc đi, ta lại về. Chứ không như trước đây, địch gom ta phá, rồi địch gom lại, cứ thế giằng co. Bây giờ với phương châm: bám trụ rồi bung ra đánh, địch không dám trở lại gom nữa.

            Đời sống tinh thần lúc này cũng được chú ý. Đầu năm 1968, đội dân công huyện được nâng lên thành đoàn dân công của phân khu I (thuộc phân khu Sài gòn-Gia Định) được bổ sung thêm 4 cán bộ và diễn viên mới. Đội có nhiệm vụ phục vụ chiến sĩ và đồng bào, ca ngợi tinh thần chiến đấu hy sinh gian khổ, tuyên truyền về đường lối chủ trương chính sách của Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam.

- Thành tích của quân dân Củ Chi trong năm 1968 được tổng kết như sau: tác chiến 959 trận, loại khỏi vòng chiến đấu 11.700 lính địch, trong đó có 8.500 lính Mỹ, bắt sống 140 lính Mỹ, diệt 532 xe cơ giới , phần lớn là xe tăng, hạ và bắn bị thương 214 máy bay, thu 301 súng các loại. Đánh phá 2 chi khu “Củ chi- Phú Hòa”, diệt, bức hàng, bức rút 20 bót địch, đốt 400 căn trại lính, phá nổ 24 kho bom đạn, phá sập 20 cầu cống. Đấu tranh chính trị 271 cuộc gồm: 68.411 lượt người. Có 1.330 gia đình bỏ ấp chiến lược về vùng giải phóng. Buộc địch bồi thường 690.500 đồng, 3.500 bao xi măng.

            Như vậy, đến cuối năm 1968, quân dân Củ Chi đã trải qua 3 năm trực tiếp đọ sức với quân viễn chính Mỹ (tính từ 1/1966), mặc dù địch dùng mọi biện pháp đánh phá có tính chất hủy diệt, nhưng vùng giải phóng Củ Chi vẫn đứng vững. Các lực lượng vũ trang kiên cường bám trụ, nhân dân thề quyết sống, chết trên mảnh đất quê hương, để cùng với bộ đội và du kích tiêu diệt quân thù. Quân dân Củ Chi đã cống hiến cho sự nghiệp cách mạng chung của cả nước. Những hy sinh cao cả và những kinh nghiệm qúy báu, xứng đá là lá cờ đầu của phong trào chiến tranh du kích toàn miền, xứng đáng với danh hiệu vẽ vang “Đất thép thành đồng”.

            Chiến công của quân dân Củ Chi mùa xuân 1968, đã góp phần cùng cả nước đánh bại chiến lược chiến tranh cục bộ của đế quốc Mỹ, tạo ra một bước nhảy vọt mới cho cách mạng Miền Nam.

 

IV.- Đảng bộ Huyện Củ Chi lãnh đạo nhân dân tiếp tục đấu tranh xây dựng thực lực cách mạng, góp phần đánh cho Mỹ "cút" (1968-1973)

1. Âm mưu của địch từ sau Mậu Thân 1968:

            Bị bất ngờ và thất bại nặng nề trong Mậu Thân (1968), Mỹ ngụy đã phản ứng quyết liệt hòng giành những thắng lợi bước đầu của chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”.

            Địch thực hiện “Việt Nam hóa chiến tranh” bằng biện pháp “Bình định cấp tốc” và “phát triển nông thôn”. Mỹ tiếp tục tăng thêm viện trợ quân sự để xây dựng quân đội ngụy đủ mạnh, đủ sức đối phó với chủ lực của ta để Mỹ rút quân.

            Giônxơn muốn rút lui trên thế mạnh, đã đề ra một chiến lược quá độ là “phi Mỹ hóa” chiến tranh Việt Nam, cụ thể là:

            Ngừng ném bon miền Bắc, một khi hành động này không nguy hiểm đến tính mạng người lính Mỹ ở chiến trường.

            Thương lượng với Hà Nội chấm dứt hoặc hạn chế chiến sự và bắt đầu một cuộc rút quân nước ngoài ra khỏi Nam Việt Nam bao gồm: Mỹ, chư hầu và có cả Bắc Việt Nam.

            Một chính phủ hậu chiến thông qua tổng tuyển cử công bằng, tự do và có an ninh, mọi đảng phải được tham gia.

            Trên chiến trường miền Nam, Mỹ- ngụy đã phản kích quyết liệt, ngày 19/10/1968, Thiệu ra sắc lệnh thành lập hội đồng bình định, xây dựng các cấp.

            Sau chủ trương “Phi Mỹ hóa chiến tranh” của Johnxon ngày 7 tháng 4 năm 1968 Ních xơn chính thức tuyên bố bắt đầu Việt Nam hóa chiến tranh và được báo chí Mỹ tăng bốc là “Học thuyết Nichxơn” với nội dung chủ yếu là: cân bằng lực lượng, tạm thời hoà hoãn về chiến lược với Liên xô và Trung Quốc, với chiến lược là “răn đe thực tế và chia sẻ trách nhiệm” thay cho chiến lược “phản ứng linh hoạt” cũ, trên cơ sở thực hiện 3 biện pháp chính là:

1- Tăng cường sức mạnh răn đe quân sự

2- Buộc các nước đồng minh chia sẻ trách nhiệm quân sự

3- Thương lượng trên thế mạnh, duy trì vai trò lãnh đạo thế giới của đế quốc Mỹ.

            Vận dụng vào chiến tranh Việt Nam, chúng hình thành chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh thực chất là “thay màu da của xác chết”. Dùng người Việt, thôn tính kỳ được Nam Việt Nam và khống chế nó trong qũy đạo của Mỹ.

            Nội dung chủ yếu của Việt Nam hóa chiến tranh là :

1- Xây dựng quân đội Việt Nam cộng hòa đủ mạnh để thay thế quân Mỹ đứng vững ở miền Nam Việt Nam

2- Bình định nông thôn miền Nam Việt Nam, kiểm soát đất đai và dân chúng, coi đây là nhân tố sống còn của Việt Nam hóa chiến tranh.

3- Củng cố hệ thống ngụy quyền các cấp để ổn định tình hình chính trị, kinh tế ở miền Nam Việt Nam.

4- Thực hiện chiến tranh "bóp nghẹt" chia cắt miền Nam Việt Nam với miền Bắc, Lào, CamPuchia.

            Thực hiện chiến lược này, địch tăng cường càn quét, đánh phá đầy đủ chủ lực ta ra xa các vùng trọng điểm, đồng thời dùng nhiều biện pháp phối hợp chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, chiến tranh gián điệp, hoạt động đảng phái, tôn giáo vv... nhằm chống lại chiến tranh nhân dân của ta.

            Theo kế hoạch phòng thủ Sài gòn, địch bố trí lại lực lượng và thế trận.

            Sau sắc lệnh tổng động viên, ban hành sắc lệnh “quân sự hóa học đường”, quân sự hóa phường, liên gia, công tư sở, công tư chức, ra sắc lệnh  cấm hội họp, biểu tình, đình công. Thực hiện tuyên bố “Bắn bỏ ngay tức khắc bất cứ ai đòi hòa bình”.

            Lực lượng nhân dân tự vệ, được đặc biệt coi trọng phát triển không chỉ để đôn quân, bắt lính mà còn để mỗi người dân thành một người lính địch.

            Nhân dân tự vệ được trang bị súng, phải làm nhiệm vụ canh gác, lùng sục, gây không khí căng thẳng triền miên trong dân chúng.

            Ở ngoại thành, quân Mỹ vẫn tiếp tục làm nhiệm vụ lá chắn, đẩy lùi chủ lực ta ra xa hơn, đại bộ phận quân ngụy làm nhiệm vụ càn quét với mật độ lớn hơn các năm trước nhằm triệt phá các nhóm căn cứ, các bàn đạp, làm bật gốc các lực lượng ta ra khỏi ven đô.

            Trên vòng cung phía Bắc Sài gòn, chất độc, bom xăng, pháo đạn, xe tăng, xe ủi kết hợp tiếp tục thực hiện xóa trắng vùng đến mức “cây cối cháy rụi, khiến cho du kích không còn nơi ẩn nấp”. Chúng đã sử dụng 38 tiểu đoàn Mỹ, 67 tiểu đoàn ngụy và 4 tiểu đoàn chư hầu để càn quét, xúc tác dân, lập vành đai trắng , bịt các mối đường vào Sài gòn, tiến hành các cuộc đánh phá có tính chất hủy diệt kéo dài từ cuối năm 1968 đến 1971 đối với những vùng chúng cho rằng “...có Việt cộng xâm nhập...” Với cách làm trên địch đã thu được một số kết quả nhất định.

            Ở Củ Chi, về thực lực trong thời kỳ này bọn địch có khoảng 8000 quân chính quy và trên 5000 quân địa phương. Tất cả số quân này hành quân lưu động, hoặc đóng tại căn cứ Đồng dù và ở các chốt: Cây Me (Xã Phú Hòa Đông), Bến Mương (xã nhuận Đức), Bàu Giang (xã Trung An), Trung Hưng (xã Trung Lập Thượng) và đóng rải rác ở 26 tua và đồn bót (mỗi tua có 1 - 2 tiểu đội), mỗi đồn có từ 1 trung đội đến 2 đại đội dọc theo các trạm giao thông quan trọng như: quốc lộ 22, liên tỉnh lộ 7, 8 và 15. Ngoài ra địch còn đóng quân ở các cụm pháo, chúng có cụm pháo lớn nhất ở Đồng Dù gồm 30 khẩu từ cở 105 ly đến 203 ly, cụm pháo ở Trung An, Trung Hòa mỗi cụm 10 khẩu. Cơ giới các loại có khoảng 300 chiếc kể cả xe tăng, thiết giáp, máy bay và tàu ghe chiến đấu.

            Với lực lượng này, trong năm 1971 kẻ địch lại lao vào những cuộc càn quét, bình định liên miên hòng đánh bẹp lực lượng cách mạng mà chúng ngỡ rằng đã kiệt sức.

            Mặt khác, địch mở chiến dịch mang tên “Phượng Hoàng” tung hàng trăm tên gián điệp, bình định, chiêu hồi đánh mạnh vào vùng tranh chấp. Tăng cường kiểm soát rất nghiêm ngặt từng hộ nhân dân như kiểm kê tài sản nhân dân, không cho tích trữ lương thực nhiều, chỉ cho xay từ giạ lúa, cho gữ từng thùng gạo theo số người của mỗi gia đình. Đi chợ mua trên 1 kg đường, hơn một hủ mắm là chúng tình nghi tra hỏi. Chúng còn khám xét kỷ những người ra làm đồng, làm ruộng vv...

            Với những hoạt động “hắc ám” man rợ như bắt cóc, ám sát, thủ tiêu, tra tấn, tác động tâm lý... gây thiệt hại cho nhân dân khá lớn. Hãng thông tấn “Mỹ UPI nhận xét” các cuộc ám sát và tra tấn là cơm bữa để thực hiện chương trình bình định “Phượng Hoàng”.

 

2. Chủ trương của ta:

            Về phía ta tuy giành được thắng lợi to lớn trong mùa xuân 1968, nhưng cũng gặp không ít khó khăn như lực lượng vũ trang và một số cơ sở chính trị bị tổn thất nặng. Có thể nói từ năm 1969 đến năm 1971 qua nhiều hoạt động của địch đã gây cho ta không ít khó khăn.

            Đứng trước tình hình khó khăn mới Thành ủy đã họp liên tiếp 3 ký tin Ba Thu ra các Nghị quyết Bình Giã I (8/1968). Bình Giã II (3/1969), Bình Giã III (7/1969) nêu rõ:

            - Chuyển hướng một số hoạt động, tổ chức để bảo toàn cơ sở. Đi sâu vào công tác quần chúng có tính chất lâu dài vững chắc.

            Tháng 8 năm 1968, Phân khu 1 quyết định chia Củ Chi ra làm hai huyện Nam Chi và Bắc Chi cho phù hợp với tình hình và chỉ đạo được sát. Ngay sau đó nhiều xã mở hội nghị quân sự để nghiên cứu cách đánh địch bằng lực lượng vũ trang thoát ly. Kết hợp đánh địch bằng những tổ du kích mật vào trận hang ổ, sào huyệt của chúng.

            Trong thời gian này, thường vụ Trung ương Cục ra chỉ thị 71/TV-TWC nêu nhiệm vụ cho Đảng bộ quân dân miền Nam: "Đẩy mạnh tổng công kích- Tổng khởi nghĩa trên khắp 3 vùng, nhằm tiêu hao tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch và phương tiện chiến tranh của Mỹ- ngụy, mở rộng vùng giải phóng nông thôn, giành quyền làm chủ một phần ở đô thị (chủ yếu ở cơ sở)... nhằm giành thắng lợi lớn, làm chuyển thế và lực, tiến lên giành thắng lợi quyết định".

            Tháng 4 năm 1969, Bộ chính trị họp hội nghị về tình hình nhiệm vụ mới. Hội nghị kiểm điểm những sai sót trong chỉ đạo và thực hiện nhận định những thất bại lớn của Mỹ, những mâu thuẩn không thể khắc phục được của chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh, về hai khả năng tùy thuộc vào nỗ lực của ta và khó khăn về quân sự chính trị, tài chánh của Mỹ do cuộc chiến tranh ở Việt Nam tác động. Trên cơ sở nhận định: "chúng ta đang đứng trước thời cơ lớn để thừa thắng tiến lên", hội nghị xác định nhiệm vụ "tiếp tục đẩy mạnh tổng công kích- tổng khởi nghĩa", đánh cho Mỹ rút hết quân, đánh cho ngụy phải suy sụp và ta giành thắng lợi quyết định".

            Tháng 1 năm 1970, Ban chấp hành Trung ương Đảng ra nghị quyết quyết tâm đánh bại chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh" của Mỹ, chấp hành Nghị quyết của Trung ương, Thường vụ Trung ương Cục và Bộ chỉ huy Miền chủ trương mở cuộc tấn công XuâhHè 1970 với những chỉ tiêu rất cao.

​

3. Đảng bộ Huyện Củ Chi lãnh đạo nhân dân tiếp tục đấu tranh, xây dựng thực lực cách mạng góp phần đánh cho Mỹ cút.

            Năm 1969, vì bị thua ở Việt Nam, Giôn Xơn phải rút lui, không dám ra ứng cử Tổng thống Mỹ Ních Xơn bước vào nhà trắng đưa ra một học thuyết mang tên :Học thuyết Ních Xơn", đây là một đường lối chỉ  đạo mới về chiến lược toàn cầu của Mỹ. Học thuyết ấy được vận dụng thí điểm đầu tiên ở Việt Nam là chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh".

            Thực hiện chiến lược này, đế quốc Mỹ cố duy trì ách thống trị thực dân mới, bằng cách dùng quân ngụy thay chân cho quân Mỹ; tiếp tục kéo dài và đẩy mạnh cuộc chiến tranh xâm lược toàn miền Nam. Chúng tăng cường mở rộng chiến tranh ở Campuchia và Lào, dùng người Đông Dương đánh người Đông Dương, có sự yểm trợ đến mức tối đa về không quân và hậu cần của Mỹ.

            Trước tình hình ấy, Đảng ta nhận định: Đây là một sự chuyển hướng chiến lược bị động của địch. Để tránh khỏi thất bại Đảng ta nêu cao quyết tâm: kiên trì cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đánh bại chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh" của đế quốc Mỹ.

            Củ Chi vốn là cửa ngõ Tây Bắc Sài gòn, có một vị trí chiến lược quan trọng, nối liền Trung ương Cục và thủ đô Sài gòn, trung tâm đầu não của địch, nên Củ Chi nằm trong vùng trung tuyến, chỉ thị của Trung ương Cục lúc này là "Bằng mọi giá phải giữ cho được trung tuyến, vì mất trung tuyến ta không thể nào đứng được", Trung tuyến có vai trò hết sức quan trọng, là nơi để đưa lãnh đạo của Trung ương Cục về đây và chỉ đạo về thành phố; nơi để lực lượng trên về trú đóng, sẳn sàng triển khai tác chiến, đồng thời nhận lương thực, từ ấp chiến lược vận chuyển ra để tiếp tế cho lực lượng cách mạng. Tình hình lúc này rất gay go về vấn đề tiếp tế lương thực người ta thường gọi khúc sông từ Rạch Bắp lên đến Cỏ Trách là sông máu, vì trong thời gian này chỉ riêng tiếp tế lương thực, ta đã hy sinh trên 600 người, lúc này các đồng chí thường nói:

Đông sông, dễ ở khó ăn

Tây sông, dễ ăn khó ở

            Để thực hiện âm mưu gom dân, tiêu diệt lực lượng cách mạng, Mỹ ngụy thường sử dụng quân chính quy có bảo an phối hợp, máy bay và xe tăng yểm trợ, càn quét đánh phá liên tục trên toàn Huyện Củ Chi. ở vùng giải phóng chúng cho máy bay B52 ném bom rải thảm, bắn pháo theo tuyến đường mòn, thả máy thu phát tiếng động rải rác khắp nơi và tung biệt kích, gián điệp vào hoạt động ở vùng sâu.

            Đẩy mạnh hoạt động chiến tranh tâm lý, chúng thường xuyên dùng máy bay kêu gọi cán bộ ta chiêu hồi, trở về với "chánh nghĩa quốc gia", bất kể ngày đêm. Chúng mở chiến dịch "Phượng hoàng" nhằm theo dõi và tiêu diệt lực lượng cách mạng ở cơ sở của ta, hỗ trợ cho việc bình định, củng cố lại và phát xít hóa bộ máy tề ngụy, lập thêm nhiều đồn bót, có 4 chốt lớn cở tiểu đoàn tới trung đoàn và 6 cụm pháo.

            Chúng huy động sư đoàn 25 ngụy với khoảng 7000 quân cơ động và chốt đóng ở dọc đường số 22, phía Nam Đồng Dù, một lữ đoàn biệt động quân, gồm 4 tiểu đoàn, có 2000 tên không kể số bảo an, dân vệ và phòng vệ dân sự, khoảng trên 1 vạn tên nữa.

            Trong khi lực lượng quân sự của địch được tăng cường dầy đặc như vậy, thì lực lượng vũ trang nhân dân Huyện Củ Chi chưa kịp củng cố. Vì theo yêu cầu của chiến trường toàn miền, tiểu đoàn 7 bộ đội địa phương đưa lên tăng cường cho trung đoàn 268 bộ đội chủ lực quân khu I. Huyện phải tập trung 5 trung đội quyết chiến, phân thành 2 đại đội trực thuộc 2 vùng Nam Chi và Bắc Chi. Lúc này Củ Chi chỉ còn lực lượng du kích bám trụ. Tình hình lúc này trở nên ác liệt, dữ dội, tưởng chừng như không thể vượt qua nổi, chúng ra lệnh cho triệt hạ Củ Chi, không còn một màu xanh của cây, mất cả địa hình, pháo bắn cấp tập ngày đêm, máy bay tự do ném bom. Trên trời đầu đỏ cá rô quần đảo, lùng sục suốt ngày đêm trên địa phận Củ Chi, dưới đất thì biệt kích dầy đặc như kiến. Cán bộ ta phải ở dưới lòng đất. . . Nhưng Củ Chi vẫn tồn tại và vẫn diệt được địch, chiến tranh du kích vẫn phát triển đều khắp trong huyện. Lực lượng bên trong và bên ngoài vẫn liên lạc được với nhau.

            Củ Chi không mở được những trận đánh lớn làm tiêu hạo sinh lực địch, nhưng lối đánh đa dạng, phục kích, đánh chất nổ, quay trái địch, để đánh địch như: mìn định hướng, các loại trái.v.v..., ta còn dùng mìn, để đánh máy bay trực thăng của địch như ở Bình Mỹ, Tân Phú Trung, bằng cách treo mìn trên ngọn cây, khi máy bay đến quần đảo ta giật dây mìn nổ tan xác trực thăng... Vối lối đánh đa dạng như trên, bắng lực lượng du kích công khai hoặc bí mật, ta gây cho địch nhiều thiệt hại đáng kể. Song song ta còn lãnh đạo một số phòng vệ dân sự, cầm súng địch để đánh địch. Chỉ trong tháng 1/1969, bộ đội địa phương Củ Chi cùng du kích đã đánh 60 trận, loại 385 tên, trong đó có 41 lính Mỹ, bắn cháy 4 xe cơ giới và 3 trực thăng.

            Ở một số xã: Tân An Hội, Phước Vĩnh An, Tân Thạnh Tây, Phú Hòa Đông, Tân Thạnh Đông; kẻ thù đã dồn dân vào những ấp chiến lược và thẳng tay kềm kẹp, lúc này vì hoạt động vũ trang có giảm đi nên không kịp thời hỗ trợ cho quần chúng phá kềm kẹp. Địch phong tỏa bịt các cửa ra vào ấp chiến lược, không cho dân ra ngoài sản xuất, chúng phục kích, khám xét khắp nơi. Chúng tuyên bố: nhất định không cho một hạt gạo, hạt muối ra vùng giải phóng tiếp tế cho lực lượng cách mạng. Người dân Củ Chi gọi năm này là năm khốc liệt. Chúng thả máy thu, phát tiếng động để phát hiện sự di chuyển của lực lượng ta; rãi hạt cỏ Mỹ ở vùng giải phóng, cho trực thăng ngày đêm quần đảo, vây ráp. Vùng giải phóng Củ Chi hầu như không còn dân, còn một số họ cũng xuống giữa ruộng che vài tấm tranh hay một tấm tôn để ở hoặc xuống địa đạo. Nừu không bị xúc vào vùng địch kiểm soát thì họ cũng tản cư đi nơi khác.

            Tình hình khó khăn như thế, nhưng hoạt động du kích của ta vẫn phát huy hiệu quả. Ngày 23/2/1969, du kích Củ Chi đã bắn rơi 1 máy bay cá rô tại Phú Hòa Đông, diệt 3 tên Mỹ, đánh bồi bằng mìn vào bọn lấy xác, làm 2 tên khác chết và một tên bị thương.

            Ngày 26/2/1969, lực lượng địa phương gồm du kích Phú Hòa Đông, Phú Hòa Tây, Phước Vĩnh An đã dẫn đường cho một trung đoàn chủ lực đặc công áp sát căn cứ Đồng Dù, rồi bất ngờ tấn công tiêu diệt sở chỉ huy lữ đoàn 2 của sư đoàn 25 bộ binh Mỹ, phá hủy 219 căn trại, diệt hàng trăm tên Mỹ, trong đó có 150 tên giặc lái, đốt 4 kho đạn, 1 kho xăng, phá gần 100 máy bay, 179 xe quân sự, sau đó rút quân, cùng toàn bộ chiến lợi phẩm, thu được về căn cứ an toàn.

            Lực lượng cách mạng có bị tiêu hao, bởi vùng giải phóng bị thu hẹp, vùng căn cứ bị uy hiếp, cơ sở cách mạng bị khống chế gắt gao. Có nhiều chi bộ xã lột xác, có những chi bộ lột xác 2, 3 lần như: xã Phước Hiệp, Tân An Hội, Trung lập, Tân Phú Trung, chi bộ Bình Mỹ chỉ còn 2 đảng viên, hàng năm trời mất liên lạc với Huyện ủy.

            Ở Tân Phú Trung, tình hình hơi yếu, nguyên nhân là do một số tên chiêu hồi, đầu hàng; địch đánh phá cơ sở, nhưng ta cũng tổ chức tước vũ khí địch ở tại đây. Xã Tân Thạnh Đông cũng rất gay go, cán bộ đi công tác vào vùng này hầu như bị bắt.

- Phong trào diệt bọn bình định ác ôn cũng được nâng cao, đây là bọn tác động tâm lý chiến, tìm hiểu, đánh phá cơ sở cách mạng ta, chúng thúc ép vợ, con cán bộ ta phải lấy chúng làm chồng để có điều kiện che chở, dạy trẻ em những bài hát “xây dựng nông thôn” tập hợp thiếu nhi thành những đội thiếu nhi nông thôn, và nhiều thủ đoạn khác rất hiểm độc. Có thời kỳ ta nêu khẩu hiệu: “giết 1 thằng bình định bằng 3 thằng Mỹ”. Ngày 4/4/1969, du kích Tân Thạnh Tây đột nhập ấp chiến lược Tân Quy diệt gọn 1 đội bình định gồm 7 tên, gây bị thương 5 tên khác. ở các xã như Tân An Hội, Phước Thạnh... du kích ta cũng diệt nhiều tên bình định.

            Không phải chỉ lực lượng vũ trang đánh mới tiêu diệt địch, mà ngay bất cứ người dân thường nào, già, trẻ, gái, trai, nhi đồng đều đánh được địch. Tiêu biểu ngày 5/5/1969, hai vợ chồng nông dân ở ấp ràng (xã Trung Lập Thượng) dùng trái sưu tầm được, diệt 4 tên Mỹ và 2 tên khác bị thương, trước đó họ đã diệt 1 xe bọc thép, làm hư một xe khác, gây bị thương 45 tên Mỹ. Ngày 11/6/1969, hai em bé xã Phước Thạnh đã mưu trí, can đảm gài mìn trên lộ 7, đoạn Suối Cụt- Bàu Điều, diệt 1 xe bọ thép. Cùng ngày, cũng trên lộ 7 đoạn đường An Nhơn Tây, một thiếu niên tên Hồng cũng can đảm không kém 2 em bé ở Phước Thạnh, đã gài mìn diệt một xe tăng khác.

            Trong giai đoạn khó khăn ác liệt này, cán bộ, chiến sĩ và nhân dân Củ Chi vẫn nêu cao ý chí cách mạng, kiên cừơng, không chao đảo nản lòng, họ nhìn thấy được sự lồng lộn của kẻ thù, nhưng trên thế yếu, thế thua chứ không phải ở thế thắng. Cho nên, bằng mọi cách họ vượt qua mọi gian lao thử thách, tập hợp, tổ chức lại lực lượng để ngăn chặn bàn tay đẫm máu của kẻ thù và tiêu diệt chúng, nhất quyết không rời từng tấc đất của quê hương, có những đồng chí hàng tháng trời sống trong hầm bí mật, hay ẩn mình giữa đồng bưng, đói cơm, lạt muối, thiếu nước uống, có khi phải ăn rau, lá cây lót dạ thay cơm.

            Bám trụ để đánh địch là truyền thống của quân dân Củ Chi, người cán bộ trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng phải bám trụ trong tư thế chiến đấu. Họ giành giật với quân thù từng khoảnh đất, từng chút khi trời, ánh sáng, ánh trăng đêm. Bám trụ để lãnh đạo, để đưa tiếng nói của Đảng về với nhân dân. Họ dùng những hòm thơ bí mật để liên lạc với nhau, nếu đứt liên lạc thì nghe đài giải phóng để phán đoán tình hình, nắm lấy chủ trương của Đảng mà hoạt động. Yêu cầu bám trụ lúc này là duy trì sự có mặt của lực lượng cách mạng để quần chúng tin tưởng, có người nói: “tụi bây, lâu lâu đi đi qua lại, tao thấy tụi bây, tin là có cách mạng được rồi”. Trong thời gian này có thể nói, địa đạo là căn cứ bảo đảm vững chắc nhất của cơ quan lãnh đạo từ trên xuống dưới. Nơi nào tìm được 50 mét địa đạo là rất mừng, trên 150 mét là rất phấn khởi. Hỗu hết cán bộ và Huyện ủy phải bám địa đạo.

            Nhân dân bị dồn ép, khống chế, nhưng vẫn một lòng, một dạ hướng về cách mạng. Họ kiên quyết bảo vệ từng cán bộ chiến sĩ cách mạng, sáng chế những hầm bí mật thật độc đáo để che mắt địch. Có thể nói: hầu hết các xã, trong ấp chiến lược, ở nhà dân đều có hầm bí mật. Hai hầm bí mật ở nhà bà Trần Thị Giây xã Tân Thông Hội là những mẫu mực điển hình. ở xã Tân An Hội (ấp Bắc Hà), xã Phước Vĩnh An (chỗ ấp Cây Bài) đồng bào rất trung kiên, con người lao động hiền lành, nhưng quyết bảo vệ cách mạng đến cùng. Họ đã đào hầm để nuôi giấu Ban Chấp hành phụ nữ Huyện ở ngay trong lòng địch. Do đó, các đồng chí về đây công tác rất an tâm. Nổi bật nhất là ở Phú Hòa Đông và Trung Hòa, do địch biết ta ban ngày bám trụ, đêm bung ra, cho nên chúng bao vây có lúc trên 10 ngày. Ngay trong đêm, nhân dân ở ấp chiến lược đào sẵn hầm, nuôi giấu trên 70 cán bộ thoát khỏi cuộc vây ráp của địch. Ngoài ra quần chúng còn tìm mọi cách để chuyển lương thực, thực phẩm như độn cơm vào ngực, giấu gạo trong cán cuốc, ống trúm đặt lươn, giả cắt cỏ dỡ cơm, lập mưu vái thần, vái thánh, đem đầu heo, nhang đèn ra đồng tiếp tế cho ta.

            Mặc dù bị vây ráp, càn quét nhưng lực lượng kháng chiến ít xin tiền, của ở trên, mà chủ yếu do đồng bào tại chỗ đóng góp, các xã Phước Vĩnh An, Tân Thông Hội, Trung An, Bình Mỹ B... đã đóng góp rất nhiều cho cách mạng. Cơ sở ở Nam Chi hoạt động khá, các chi bộ hoạt động đều, tổ chức quần chúng hoạt động mạnh, nhất là phụ nữ. Huyện ủy Nam Chi xây dựng căn cứ đầu tiên của Huyện ủy ở Phú An, huyện Bến Cát (tỉnh Sông Bé) một thời gian ngắn. Sau đó Huyện ủy Nam Chi trở về bám trụ, xây dựng tại ấp Phú An, xã Phú Hòa Đông và ấp Bến Đình, xã Nhuận Đức (nay là khu di tích lịch sử bến Đình).

            Cán bộ nhân dân son sắt một lòng, lửa cách mạng không bao giờ tắt, phong trào diệt ác phá kềm cũng được duy trì. Trong tháng 7/1969, du kích xã Trung Lập Thượng, An Nhơn Tây, Trung Lập Hạ đã 4 lần đột nhập trung tâm huấn luyện Trung Hòa, phát động quần chúng xung quanh nổi dậy, diệt ác phá kềm, giải tán bọn phòng vệ dân sự, diệt 8 tên ác ôn thuộc các sắc lính khác nhau.

- Tuy tình hình rất gay go, ác liệt, song quần chúng nhân dân vẫn lạc quan và sinh hoạt bình thường, họ vẫn được xem văn nghệ. Diễn viên đoàn văn nghệ lúc này chia nhau đi phục vụ, tuyên truyền khắp nơi trong huyện.

            Vào khoảng tháng 8/1969, trước tình hình chiến sự gay go ác liệt, có chủ trương rút trung đội nữ về hoạt động bên trong các ấp chiến lược, vào các tổ du kích mật và bổ sung một số chị em cho đội biệt động thành. Những quán nước, nhà ăn, những trụ sở của địch, vẫn thường có mìn nổ tiêu diệt từng toán tề điệp. Bộ đội chủ lực phối hợp với du kích, tập kích và pháo kích những cứ điểm của quân thù. Các khẩu pháo 72 ly, phân tán ra cho du kích giấu dưới địa đạo, khi cần lấy lên sử dụng ngay.

            Các công trường xã vẫn tạo mọi điều kiện để sản xuất vũ khí. Để chặn địch, du kích lập ra những bãi trái lớn; những bãi trái ở Nhuận Đức, An Nhơn Tây, Thái Mỹ dài hàng ngàn mét bãi trái của đội du kích do đồng chí Lê Văn Đạm (An Nhơn Tây) phụ trách gài tới 900 trái các loại.

            Ở Tân An Hội, du kích còn ném trái vào sân khấu bọn địch đang hội diễn văn nghệ. Những trận phục kích nhỏ, lẻ tẻ tiêu diệt binh lính, tiêu diệt bọn cán bộ bình định vẫn nổ ra như: Phú Hòa Đông, Tân Phú Trung, Tân Thông Hội, Tân Thạnh Tây, Trung Lập, tiêu diệt hàng trăm tên dịch.

            Giữa những ngày gian nan vất vã thi một tin vô cùng đau đớn: Hồ Chú Tịch qua đời. Toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta trong cả nước hết sức xúc động trước tin buồn này và thương tiếc vô hạn vị lãnh tụ vĩ đại, vô cùng kính yêu của giai cấp và dân tộc.

            Quân dân Củ Chi cũng nằm trong nổi đau chung của đất nước, nhà nào cũng thắp hương, hoa quả để tưởng nhớ tới Bác, ai cũng để tang Bác một cách bí mật. Tại nhà bà Võ Thị Giờn (Tân Thông Hội) một số cán bộ đã bí mật tập họp tại đây, làm lễ truy điệu Bác Hồ ngay trong hầm bí mật.

            Kẻ thù biết rõ lòng dân tôn kính Bác Hồ, nhiều nhà ở Củ Chi, truy điệu thờ cúng Bác Hồ, chúng chống phá không nổi và một số nơi không dám chống phá, lợi dụng cơ hội này, bọn địch chuyển sang đánh đòn chiến tranh tâm lý. Hàng ngày chúng cho loa phóng thanh khắp trong ấp chiến lược và cho máy bay trực thăng. Đacôla ra rả ở các đồng bưng. Nhưng nhân dân Củ Chi không thối chí, bên cạnh họ vẫn còn những đảng viên của Đảng, của Bác Hồ, mà hàng ngày họ luôn tin yêu đùm bọc và che chở.

            Hội nghị các xã đội trưởng được triệu tập ở Hố Bò (xã Phú Mỹ Hưng), các tài liệu, các lời hiệu triệu của chính phủ Cách mạng Lâm thời được đưa xuống nhân dân. Họ chăm chú theo dõi đài Hà Nội, về lễ truy điệu Bác, mọi người như thấy lời di chúc của Hồ Chủ Tịch là lời Tổ quốc thiêng liêng.

            Biến đau thương thành hành động cách mạng, người dân Củ Chi bền gan, vững chí, xiết chặt đội ngũ, anh dũng tiến lên. Tháng 9/1969, 45 gia đình ở Phước Hiệp thà đội bom pháo địch, chứ không chịu vào ấp chiến lược. Cùng trong thời gian này, 10 tên thám báo bị diệt ở Tân An Hội, 12 tên địch và 1 máy bay bị hạ ở Trung An, 43 tên khác bỏ xác ở Tân Phú Trung, du kích Thái Mỹ chiếm đồn Bình Thượng. Tháng 11/1969 đội thiếu niên Trung An do em Thương Phới Lâm phụ trách tiêu diệt 2 ác ôn, đánh vào sở chỉ huy đoàn 228 của ngụy, diệt và làm bị thương 20 tên.

            Trong năm 1969, địch gom 4.000 nóc gia vào các ấp chiến lược vùng chúng kiểm soát, còn 3.900 nóc gia khác thì bị khoanh tại chổ. Vượt qua muôn vàn gian lao thử thách của những ngày khốc liệt năm 1969, quân dân Củ Chi cũng có nhiều mất mát. Lực lượng du kích ở một số xã đã bị lột xác từ 4 đến 7 lần, riêng trung đội nữ du kích cũng đã lột xác 5 đến 7 lần; lớp này ngã xuống, lớp khác lại xông lên, luôn luôn bảo đảm lực lượng tác chiến tiêu diệt địch. Với sự hy sinh to lớn đó, Củ Chi được Trung ương cục đánh giá như sau: “Không ai được quyền phủ nhận sự chấp nhận hy sinh cao nhất của Phân khu I, mà trong Phân khu I, Hóc Môn và Củ Chi là chấp nhận hy sinh nhiều nhất”

            Năm 1970, Mỹ ngụy mở rộng chiến tranh sang Campuchia, chúng ráo riết giành quyền kiểm soát quốc lộ 22. ở Củ Chi chúng tăng cường thêm chiến đoàn 15 và 22, máy bay phân nhau hoạt động, tăng cường thả chất độc ở vùng giải phóng.

            Bằng nổ lực rất cao của cán bộ và nhân dân, vượt qua những ngày khốc liệt 1969, phong trào cách mạng ở Củ Chi được củng cố và phát triển, đưa phong trào lên từ năm 1970. Mỹ mở cuộc càn vào Sông Bé, đây là cuộc hành quân chót, sau đó chúng xuống thang chiến tranh, tình hình bắt đầu dịu lại. Về phía Huyện, Bí thư Huyện ủy Bắc Chi lúc bấy giờ là đồng chí Nguyễn Văn Luân, Bí thư Huyện ủy Nam Chi là đồng chí Nguyễn Văn Thắng. Sau đó hai Huyện ủy đã thống nhất đề ra chủ trương, củng cố lại các ban ngành. Về quân sự, rút du kích lên xây dựng lực lượng bộ đội địa phương. Sau khi có chủ trương của Huyện ủy, bộ đội địa phương huyện xây dựng được một tiểu đoàn. Các ban ngành cũng được củng cố và sắp xếp lại: thanh niên, nông hội, phụ nữ... ở các xã, thì các xã ủy cũng được củng cố và gây dựng lại, lực lượgn du kích xã cũng được tổ chức. Ngày 12/1/1970, du kích Phước Thạnh đánh mìn 1 trung đội biệt kích Mỹ diệt 15 tên. Du kích Trung An và Hòa Phú đánh địch bằng mìn tự tạo. Chỉ tính từ 19/12/1969 đến 25/2/1970 đã diệt và gây bị thương 57 tên Mỹ, phá hủy 20 xe các loại.

            Bước sang thời kỳ này, địch thi hành âm mưu bình định, công tác trọng tâm của huyện là: “chống phá bình định”. Huyện ủy cử cán bộ xuống cơ sở để lãnh đạo, khẩu hiệu lúc này là “xông lên phía trước, lướt hiểm nguy, bỏ đường số 8”. Nhờ có chủ trương đúng nên toàn huyện đã dấy lên một phong trào chống phá âm mưu bình định của giặc. Ngày 18/3/1970, 1 tiểu đoạn Mỹ tăng viện lên ủi phá vùng Bàu Tròn bị du kích Củ Chi vây đánh suốt 17 ngày, diệt 4 tên Mỹ, phá hỏng 1 xe tăng, 16 xe ủi đất. Cuối cùng bọn địch phải bỏ dở rút về. Phong trào diệt bọn ác ôn, bọn cán bộ bình định được dâng lên, chỉ trong tháng 3/1970, hoạt động của du kích mật Củ Chi đánh mìn, lựu đạn, súng ngắn, diệt được 20 tên bình định, một số tên ác ôn khác ở ấp Cây bài (Phước Vĩnh An) và Tân Quy (Tân Thạnh Tây), phá hàng mảng đồn bót của địch ở đừơng số 2. Phong trào chống phá bình định phát triển, bên trong ta nắm lực lượng địch, bên ngoài đẩy mạnh 3 mũi tiến công (đấu tranh quân sự, chính trị và binh vận). Có đêm, lực lượng vũ trang đánh bót này, mà ở bót khác, mũi chính trị, binh vận hù nhát, tác động địch, buộc chúng phải bỏ chạy.

            Ngày 3/5/1970, C7 thuộc bộ đội địa phương tập kích tiểu đoàn 2, trung đoàn 50 sư đoàn 25 ngụy ở Trung Hòa, diệt được 47 tên, gây bị thương 17 tên khác. Các đơn vị bộ đội chủ lực, thường xuyên về phối hợp với lực lượng địa phương, học đã tiến đánh nhiều trận lớn, liên tục tiêu diệt địch ở khắp các địa bàn lộ 8, lộ 15, hàng trăm tên địch bị tiêu diệt ở Phú Hòa Đông, Nhuận Đức, Phước Vĩnh An, Tân Thạnh Đông, Tân An Hội. Những tháng cuối năm 1970, phong trào diệt địch càng nổi lên một cách mạnh mẽ, hàng loạt đồn: Bình Thượng xã Thái Mỹ, Phước Hưng xã Phước Thạnh, Phú Hòa Đông bị bộ đội địa phương và du kích mật tiêu diệt. Ngoài ra, lực lượng ta còn chặn đánh tập kích ở Thái Mỹ, Phước Thạnh, Trung Lập Thượng, diệt gần 50 tên và làm nhiều tên khác bị thương. Du kích mật gài mìn ở quán nước Trung Hòa diệt gọn 17 tên bình định. Du kích Phú Hòa Đông đột nhập ấp chiến lược, 1 trung đội phòng vệ dân sự ra hàng.

            Đến ngày “Quốc khánh” của Nguyễn Văn Thiệu 1/11/1970, kẻ địch ở Củ Chi bắt nhà nào cũng phải treo cờ 3 que từ 2 ngày hôm trước. Bọn tề điệp, thám báo ác ôn lúc nào cũng rình mò xem nhà nào lơ là việc treo cờ. Một số nhà chúng liệt vào diện “đầu bò”, lập tức bọn thông tin tuyên truyền xách lọ sơn vàng úa đi kẻ cờ trên tường hoặc cả trên nóc nhà, mái tôn của họ từ mấy hôm trước. Không làm như thế, khi quan trên về kiểm tra, thấy có gia đình nào ở đây mà không có cờ ba que, thì bọn tay sai chóp bu Củ Chi sẽ bị cách chức ngay tức khắc. Nghe hôm đó có tên Đặng Như Thuyết, đại tá chiến đoàn trưởng chiến đoàn 50 ở Hậu Nghĩa sẽ đến đây dự tiệc và bàn việc tổ chức phối hợp các cuộc hàng quân càn quét. Còn ở Sài gòn thì có quân lực Việt Nam Cộng hòa “duyệt binh”.

            Bọn lính ở Củ Chi cũng luyện tập đội ngũ hàng ngang, hàng dọc, quay bên phải, bên trái đi đều “một hai” rồi bồng súng chào trên đường phố. Chúng lại đưa về đây một đại đội cảnh sát ác ôn để tăng cường việc bảo vệ, mặt đứa nào cũng bênh vênh, váo váo.

            Lời nói của đồng chí Ba Luân Bí thư Huyện ủy hôm giao nhiệm vụ còn văng vẳng bên tai mọi người: “Hơn hai chục năm, sống trong cảnh đen tối lầm than của chế độ địch, đồng bào Củ Chi sẽ cung sướng biết bao, khi nhìn thấy lá cờ Mặt trận tung bay giữa Thị Trấn Củ Chi, trong cái ngày mà bọn địch gọi là Quốc khánh của chúng, lá cờ là tin chiến thắng, là niềm tin, là lời kêu gọi của Tổ quốc đối với chúng ta, nhưng cũng là nổi kinh hoàng thất bại đối với địch”.

            12 giờ đêm, rạng sáng ngày 1/11/1970, được sự giúp đỡ của cơ sở, một tổ 4 người do Nguyễn Thị Nê chỉ huy, đã cải trang đột nhập vào thị trấn, treo lá cờ Mặt trận trên ngọn cây điệp cao.

            Sáng đến, lá cờ Mặt trận tươi thắm tung bay. Nhân dân đổ ra đường, ra sân ngước mắt nhìn lá cờ. Bọn lính trong quận tràn ra đường, để chuẩn bị đón tên đại tá Thuyết. Lúc ấy chúng mới phát hiện ra lá cờ cách mạng, cao nhất giữa thị trấn này. Tên thiếu tá Lê Xuân Sơn, quận trưởng, gầm lên chửi bọn cấp dưới thậm tệ. Chúng cho một trung đội lính ngụy ra hạ cờ, nhưng không đứa nào dám trèo lên, nó mới chỉ một tên lính có bộ dò cao nhất leo lên, thằng lính bất đắc dĩ phải bước ra khỏi hàng. Hắn lừ đừ dựng khẩu súng Mỹ vào hàng rào, rồi tháo chiếc thắt lưng ngoài, động tác uể oải. Mới vừa bước vào, dang hai tay ôm gốc điệp, thì bàn chân giẫm phải kíp mìn dưới đất, một ánh lửa xanh lè lóe lên. Hai quả mìn cùng nổ một lúc. Tên sĩ quan chỉ huy và 15 đứa tan xác, 9 đứa bị thương. Bọn lính cả quận náo động, hoang mang cực độ. Tên thiếu tá Sơn như điên. Lúc ấy có mấy chiếc xe “Jeep” hộ tống chiếc xe “Ford” màu đen bóng loáng của tên đại tá Thuyết vừa đến, chẳng có ma nào đón hắn theo nghi thức đã định. Thuyết dừng lại không đầy 5 phút, đã hốt hoảng chuồn về Sài gòn.

            Một giờ chiều, bọn lính mới thu nhặt hết xác chết tung tóe, và 2 giờ chiều chúng mới hạ được lá cờ Mặt trận xuống khỏi ngọn cây điệp.

            Ngày 20/12/1970, sư đoàn bộ binh 25 Mỹ bắt đầu rút khỏi mảnh đất Củ Chi và được thay thế bằng sư đoàn 25 bộ binh ngụy. Các đơn vị trực thuộc nó là trung đoàn 46, 49, 50, chúng rải quân dọc quốc lộ 22 kể từ Củ Chi qua Đức Hòa (Long An) lên Trảng Bàng, Gò Dầu Hạ, thị xã Tây Ninh đến giáp tận biên giới Campuchia. Tại căn cứ Đồng Dù, chúng đặt Sở chỉ huy của sư đoàn cùng các cơ quan trực thuộc, Sở chỉ huy của trung đoàn 50 và toàn bộ trung đoàn 46. Tổng số quân đồn trú ở Củ Chi vào khảng trên 3.000 tên.

            Cuối năm 1970, về thực lực, bọn địch ở Củ Chi có khoảng 8.000 quân chính quy và trên 5.000 quân địa phương. Tất cả số quân này, hành quân lưu động hoặc đóng tại căn cứ Đồng Dù và các chốt: Cây Me (Phú Hòa Đông), Bàu Giang (Trung An), Trung Hưng (Trung Lập), Đồng Chùa (Phước Thạnh). Ngoài ra còn đóng rải rác ở 126 tua và đồn bót (mỗi tua có từ 1 đến 2 tiểu đội, mỗi đồn có từ 1 trung đội đến 2 đại đội) dọc theo các trục giao thông quan trọng như: quốc lộ 22, liên tỉnh lộ 7, 8 và 15. Ngoài ra địch còn đặt quân ở các cụm pháo, chúng có cụm pháo lớn nhất ở Đồng Dù, gồm 30 khẩu từ 105 ly đến 203 ly, rồi cụm pháo ở Tân Quy, Đồng Chùa, Trung Lập, mỗi cụm có từ 5 tới 10 khẩu. Cơ giới các loại có khoảng 300 chiếc, trong số đó có 150 là xe tăng và thiết giáp, máy bay trực thăng và máy bay cần cẩu có độ 100 chiếc, tàu xuồng chiến đấu gần 100 chiếc.

            Cuối năm 1970, đầu năm 1971, lực lượng cách mạng ở Củ Chi được củng cố về tổ chức, tăng cường về trang bị vũ khí và đẩy mạnh chiến tranh du kích. Khí thế cách mạng sôi nổi hơn, ở những vùng lõm giải phóng, có đất sản xuất làm ăn nhưng lại không có dân, Huyện ủy chủ trương: đưa quần chúng trở về đó làm ăn, xây dựng làng chiến đấu. Muốn vậy, các lực lượng vũ trang phải tăng cường hoạt động, hỗ trợ cho quần chúng nổi dậy đấu tranh với địch.

            Mạng lưới liên lạc từ huyện tới các xã, ấp đã được thông suốt, các xã đều phát triển thêm đảng viên. Những lõm chính trị, lõm du kích được củng cố và phát triển. Những đội du kích bắn tỉa, đánh trái, đội pháo, các độ du kích vành đai chủ động đánh địch, đội du kích mật đánh ngay tại căn cứ địch, đã giam chân địch, góp phần làm thất bại chiến thuật “vết dầu loang” của chúng. Các khu ấp chiến lược trong toàn huyện, nhân dân đồng loạt nổi dậy đấu tranh, nhiều gia đình bung về ruộng vườn cũ làm ăn. màu xanh cây cối bắt đầu xuất hiện, sự sống của con người trở lại và được vươn lên. ở một số vùng trắng trước đây, nay được bà con về sinh sống, canh tác, vùng giải phóng được xây dựng, xã Phú Mỹ Hưng, An Nhơn tây đã có trường phổ thông cấp 1. Từ đây Củ Chi củng cố thế trận, tổ chức lực lượng, tiếp tục đánh địch, bảo toàn và phát triển lực lượng của mình. Hoàng loạt tên tình báo, gián điệp, tề ngụy, ác ôn đều bị ta trừng trị. Chỉ trong tháng 1/1971, ta đã diệt 7 tề xã, rồi rải rác ở khắp nơi như Bàu Tre, Bắc Hà (tân An Hội), Phước Vĩnh An, Tân Quy (Tân Thạnh Tây), Phước Hiệp, Tân Thạnh Đông, một số tên bị ta diệt. Huyện ủy chủ động đưa tiếng nói của Đảng vào ấp Bắc Hà, đẩy mạnh phong trào cách mạng ở đây theo kịp các địa phương khác.

            Du kích các nơi tiếp tục giáng cho địch những đòn thích đáng. Ngày 19/4/1971, du kích xã An Phú bắn rơi 5 trực thăng tại Xóm Thuốc. Xóm Chùa đánh mìn hư 1 xe, diệt 9 tên ngụy gây bị thương 12 tên khác. Rồi đến những trận bắt sống xe tăng địch ở Rừng Làng (An Nhơn Tây), dùng mìn tự tạo đánh diệt 33 xe tăng, xe ủi đất ở Vân Hàn, Trung Hưng (Trung Lập Thượng), đánh sở chỉ huy của tiểu đoàn 1 trung đoàn 46 ngụy ở ấp Phú Thuận (xã Phú Mỹ Hưng), diệt hàng chục tên torng đó có cả cố vấn Mỹ.

            Đấu tranh chính trị lại rộ lên, phong trào lan sâu vào học sinh và giáo chức ở Thị Trấn Củ Chi. Học sinh bãi khóa đòi được tư do cắm trại, ca hát, vui chơi, các em công khai chống đôn quân bắt lính, chống lệnh tổng động viên của địch.

            Tháng 5/1971, ngụy quyền đưa 240 xe tăng có máy bay yểm trợ, để càn phá địa hình của ta ở các xã Phú Mỹ Hưng, An Nhơn Tây, bộ đội địa phương Củ Chi chặn đánh, bắn cháy 31 xe tăng và xe quân sự, bắn bị thương 2 trực thăng, hạ 100 tên địch.

            Vào mùa khô 1971-1972, địch đã bắn vào xã Nhuận Đức hàng ngàn trái pháo, ném hàng trăm tấn bom. Du kích xã đã đánh 45 trận, diệt và gây bị thương 181 tên, bắt sống 2 tên, bắn cháy 21 xe các loại.

            Cuối năm 1971, lực lượng cách mạng đã phát triển đều về mọi mặt, Củ Chi tổ chức đại hội chiến sĩ thi đua, để tổng kết thành tích đúc rút kinh nghiệm, triển khai công tác chuẩn bị tích cực cho năm 1972.

            Sau những thất bại to lớn trên các chiến trường, địch lâm vào thế khủng hoảng, suy sụp tinh thần nhanh chóng. Tháng 3 năm 1972, Trung ương Đảng và Trung ương Cục miền Nam đã chỉ đạo cho toàn miền nam mở chiến dịch tổng tiến công từ mùa hè mang tên anh hùng Nguyễn Huệ. Tháng 4/1972, Thành ủy thành phố Sài gòn ra Nghị quyết Bình Giã 5, nên việc giải thể các phân khu để tạo thế hoạt động thuận lợi cho quân khu và các địa phương.

            Bước vào năm 1972, theo chỉ thị của trên, Củ Chi chuẩn bị lực lượng phối hợp với bộ đội chủ lực mở chiến dịch tiến công địch, kìm chân chúng ở các địa phương, tạo điều kiện cho bộ đội chủ lực của ta tác chiến, nhằm phá vỡ bộ máy kìm kẹp của địch, trên các khu vực trọng điểm.

            Địch tăng cường đánh phá, lùng sục địa hình bằng xe tăng, bom, pháo, tàu thuyền chạy trên sông Sài gòn thường xuyên, có lúc như con thoi. Bọn bảo an đi kích các nơi, bung ra ngoài, gài trái nhất là các khu vực xung quanh những cụm đóng quân, chúng củng cố các ban tề xã, ấp, kiểm soát và khống chế các gia đình có người tham gia cách mạng, những người ở tù được chúng thả về, lùa dân đi bầu trưởng ấp, tìm mọi cách ép buộc quần chúng đi làm tình báo, gián điệp, đánh phá căn cứ một cách lộ liễu.

            Về phía ta chuẩn bị sẵn ở cơ sở, khi mở đợt phát động, bà con các xã đồng loạt đánh mõ, kẻng, trống, thùng, nổi dậy đốt tờ khai gia đình, đốt xé giấy của ngụy quyền cấp. Bọn chúng thấy quần chúng ào ào ra liền hù dọa bằng phi pháo, trực thăng nhằm uy hiếp tinh thần đồng bào. Nó chuẩn bị cấp lại giấy, bà con đấu tranh không nhận, chúng không cho giấy đi xay lúa, đồng bào lại đấu tranh tiếp. Thế quần chúng ở Tân Thạnh Đông, Tân Thạnh Tây, Phước Vĩnh An ... rất mạnh. Địch không bầu cử được trưởng ấp, quần chúng đấu tranh chính trị mạnh, chúng không kìm kẹp nổi, lúc trước đấu tranh từ 20 – 30 người, nay có cuộc lên đến 700 người. Ở xã Tân Phú Trung, địch thúc ép thanh niên phải đi phòng vệ dân sự, bà con tự giác đưa con ra vùng giải phóng, trong vòng 6 tháng được 121 người. ở Trung Hoà xã Trung Lập, quần chúng bung về ruộng vườn cũ, cất nhà theo chủ trương của ta, tên quận phản ứng bắt bọn thuộc hạ tay chân đốt phá nhưng bọn lính chịu thua lý lẽ của quần chúng, thấy hợp lý và đồng tình với quần chúng. Bà con tự do kéo đồ đạc đi , bọn tề không dám cản lại còn phụ giúp chất xếp , họ dỡ luôn cả trường học (thiếc, cây, bàn ghế...) về chỗ mình để làm trường. Năm, sáu ngày sau, ở ruộng vườn cũ đã mọc lên 500 – 600 nóc nhà, y tế Huyện xuống thăm bệnh, cho thuốc, phân chia khu vực cho bà con, hô hào đào hầm, chở tranh lợp nhà. Địch xuống thế phải nhượng bộ. Sau khi giành thắng lợi bước đầu, Đảng bộ Bắc Chi (Củ Chi) kiểm điểm thấy mới đạt kết quả ở Trung Hoà, nhiều nơi khác chưa làm được, bọn địch bắt đầu phản kích, ta phải tìm cách đối phó. Cụ thể: củng cố đoàn kết, tương trợ, làm hầm hố, học tập văn hóa, chỗ giấu gạo thóc, làm hầm nhà thưa ra. Chỉ trong vòng 1 tháng, mọi sinh hoạt đã thay đổi hẳn, tăng gia sản xuất lúa, hoa màu tốt, chăn nuôi heo gà rất mạnh.

            Tình hình phá ấp chiến lược ở Nam Chi cũng lên mạnh, địch tăng cường đốt phá ở Phước Vĩnh An, Trung An II, một số nhà đồng bào bị dỡ xuống, bàn tính kế hoạch đối phó, tranh thủ bọn tề, đồng bào cất nhà trở lại. Đấu tranh tiếp, địch phải nhượng bộ, để đồng bào cất chòi với lý do đụt mưa, chứa nước uống khi đi làm đồng. Chúng quy định mỗi chòi chỉ 5 tấm đưng. Đồng bào rất mong muốn trở về vườn cũ làm ăn khỏi ách kềm kẹp, nên tha thiết về, quyết đấu tranh, cứ từng bước, từ làm chòi, tiến đến ngủ đêm, nuôi gà, trồng cây… nói chung đồng bào có nhiều sáng kiến trong đấu tranh. Vì chòi sản xuất, là tập quán chung của bà con làm ruộng rẫy ở nông thôn. Cứ lần lượt từng bước như vậy, địch không thể khủng bố được.

            Trước khí thế đấu tranh mạnh mẽ của quần chúng, vào tháng 4 năm 1972, học sinh trường Trung học Củ Chi cũng đấu tranh đóng cửa trường, chống tăng học phí. Nhân vụ bọn lính uống rượu thách thức với nhau, vô cớ bắn chết một học sinh ở ấp Cây Trôm , bất bình trước sự kiện trên, học sinh trường Trung học Củ Chi tổ chức biểu tình đi ngang qua dinh quận trưởng phản đối ngụy quyền giết người bừa bãi, buộc chúng phải bồi thường nhân mạng và trừng trị tên giết người. Kết quả: đích thân tên thiếu tá Cương quận trưởng đến trường gặp Ban đại diện học sinh hứa sẽ thực hiện đúng yêu sách của đoàn biểu tình.

            Từ tháng 1 đến tháng 5-1972, ở Củ Chi rộ lên phong trào diệt ác, phá kềm. Du kích mật đã tiến hành 35 trận đánh, diệt 39 ác ôn. lực lượng vũ trang đã thắng địch giòn giã khi chúng càn vào Trung Lập, hàng trăm tên địch phải đền tội. Trước khí thế tiến công của cách mạng, 500 lính địch ở Củ Chi đã đào, rã ngũ. Đêm 30-4-1972, ta xây dựng nội tuyến trong hàng ngũ địch đưa 12 lính ngụy mang theo vũ khí chạy sang hành ngũ cách mạng, sau này trở thành bộ đội giải phóng. Trong thời gian này, đoàn dân công Củ Chi hơn 1.100 người đi tải đạn ở Chơn Thành, Bà Đen, Vàm Cỏ Đông về phục vụ cho chiến dịch.

            Bước vào đợt 2 của chiến dịch Nguyễn Huệ (16-5), theo chỉ đạo của quân khu, lực lượng vũ trang mở rộng đánh địch, họat động sâu vào các khu vực lộ 8 Phú Hoà Đông, nhằm giữ vững vùng giải phóng, nối liền các căn cứ du kích. Quân dân Củ Chi có bộ đội chủ lực phối hợp, chủ động tấn công vào các đồn bót địch trong các ấp chiến lược, tiêu diệt và làm hậu thuẫn cho dân bung về vườn đất cũ. Kết quả có hơn 1.200 gia đình với hơn 4.000 người trở về ruộng vườn cũ sinh sống. ở Ba Sòng (An Nhơn Tây), Xóm Trại (Phú Mỹ Hưng) và Đồng Lớn Sa Nhỏ (Trung Lập Thượng) có 120 nóc nhà bám trụ từ năm 1969 đến 1972 nhiều nhất. Ngoài ra còn có ấp Tháp, Đồng Hói (Thái Mỹ), Vườn Trầu, Mây Đắng, Bàu Trâu ... xã Phước Thạnh cũng bám trụ tốt. Số gia đình bám trụ này, trực tiếp tham gia công tác cách mạng , dần dần làm sống lại vùng giải phóng.

            Quân dân Củ Chi đã góp sức cùng quân dân Bến Cát giải phóng lộ 14, làm chủ khúc sông Sài Gòn, từ rạch Kè đến Dầu Tiếng và phối hợp với bộ đội chủ lực nhận chìm giang đoàn 24 của địch. Trong tháng 8 năm 1972, chi đội thiết vận xa của địch bị chặn đánh, 300 tên giặc bị loại khỏi vòng chiến, vùng giải phóng cũng được mở rộng tới lộ 8 Phú Hoà Đông.

            Tháng 10 –1972, bước vào đợt 3 của chiến dịch, nhiều đơn vị bộ đội chủ lực về Củ Chi. Các lực lượng vũ trang địa phương tích cực hoạt động trong các ấp chiến lược, nhất là lực lượng du kích tấn công địch nhiều nơi: Phú Hoà Đông, Trung An, Tân Phú Trung, Phước An (Phước Thạnh) gây cho địch nhiều tổn thất đáng kể. Về phía nhân dân, cũng liên tục nổi dậy, khu chiến lược Suối Cụt, Lào Táo bị phá tung.

            Ngày 26, 27 tháng 10 năm 1972, bộ đội địa phương đánh địch ở Tân Phú Trung, Phú Hoà Đông, Tân Thạnh Đông, diệt trên 200 tên địch và thu nhiều vũ khí quân trang, quân dụng. Tháng 12-1972, du kích xã Nhuận Đức cùng C7 huyện Củ Chi đánh một trung đoàn địch càn ủi vùng Bến Đình. Kết quả diệt 1 trung đội, bắn cháy 6 xe tăng, thu nhiều vũ khí.

Vào cuối năm 1972, phát huy thế tấn công của địch, du kích tăng cường bắn cối, pháo HT 122 ly liên tiếp vào căn cứ quân sự địch ở thị trấn Củ Chi, Phú hoà Đông, làm cho địch thiệt hại nhiều về người và của. Vùng giải phóng được mở rộng nối liền từ Nam Chi, Bắc Chi (Củ Chi) đến Trảng Bàng. Chiến tranh du kích tiếp tục phát triển, ngụy quân, ngụy quyền hoang mang dao động, nhiều tên xã trưởng bỏ việc về nhà làm ăn.

 Đầu năm 1973, cuộc tiến công của quân dân Củ Chi càng mạnh mẽ hơn. ở Phú Hoà Đông, bọn tề ngụy bị diệt gọn; ở Tân Phú Trung, phó phân chi cảnh sát bị giết, ở Tân Thạnh Đông, 1 tên ấp trưởng và bốn tên an ninh bị diệt. Trên sông Sài gòn, 2 tàu thuộc giang đoàn 22 của địch bị nhận chìm. Các ấp chiến lược ở lộ 7, lộ 8 bị phá. Trong dịp này, ban tham mưu quân sự đã mở lớp huấn luyện cho cán bộ cơ sở ở Củ Chi làm thí điểm. Quân khu II mở hội nghị binh vận, rút ra nhiều kinh nghiệm bổ ích.

            Vượt qua những khó khăn gian khổ 1969- 1970 bằng mưu trí cộng với lòng dũng cảm, ý chí kiên cường của cán bộ, đảng viên, nhất là cấp ủy địa phương, kết hợp với lòng trung thành, tin tưởng tuyệt đối vào sự nghiệp cách mạng của nhân dân Củ Chi, phong trào đấu tranh cách mạng ở đây, dần dần được phục hồi trở lại và ngày càng phát triển rầm rộ, lớn mạnh vào năm 1971, lực lượng ấy lại càng hùng hậu qua đợt tiến công và nổi dậy năm 1972, đã góp phần quan trọng vào chiến công chung của toàn miền Nam lúc bấy giờ.

            Trải qua một quá trình cách mạng lâu dài, chưa bao giờ Củ Chi lại có một lực lượng cách mạng lớn mạnh như hồi này, lực lượng ấy ở thế bố trí chiến lược mới rất thuận lợi, vùng giải phóng được mở rộng, vùng địch ngày càng bị thu hẹp. Thế cài răng lược ngày càng dày đặc, càng có lợi cho ta, bất lợi cho địch, tạo điều kiện cho nhân dân nổi dậy, giành quyền làm chủ về mình.

​